Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is een van de kerndepartementen waarvan de begrroting in het Prinsjesdagdebat kritisch werd besproken.
 

Het kabinet noemt zelf als belangrijkste elementen uit de begroting voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid:

  • Koopkrachtontwikkeling

“In 2016 is de ontwikkeling van de koopkracht positief voor veel huishoudens. Veel huishoudens gaat er in koopkracht op vooruit. Werkenden gaan er fors op vooruit. En het kabinet repareert de koopkracht van ouderen en uitkeringsgerechtigden.”

  • Lastenverlichting

“Het kabinet wil het herstel van de arbeidsmarkt aanjagen door een forse lastenverlaging. Minder belasting geeft werkgevers financiële ruimte om personeel aan te nemen. En mensen houden meer geld over in hun portemonnee. De maatregel is vooral gericht op lage- en middeninkomens. Het belastingtarief in de 2e en 3e schijf gaat omlaag en de arbeidskorting gaat omhoog. Deze maatregelen uit het Belastingplan 2016 zorgen voor meer banen, minder werklozen en meer koopkracht.”

  • Sectorplannen (182 miljoen euro, gericht op 400.000 werknemers)

  • Gelijkberechtiging Payroll-werkers (aankondiging wetsontwerp)

  • Internationale arbeidsmarkt (inzet voor EU-Detacheringsrichtlijn, ondersteuning Platform Zwartwerk)

  • Gezond en Veilig Werken

“Het kabinet wil dat bedrijven en bedrijfsbranches zelf initiatief nemen om blijvend aandacht te besteden aan gezond en veilig werken. De website gezondenveiligwerkt.nl biedt daarbij een digitale ontmoetingsplek voor betrokken partijen. Een nieuw thema voor 2016 is gezond en veilig werken in een veranderende arbeidsmarkt.

Nieuwe regelgeving gaat in 2016 in. De ketenaanpak gezond en veilig werken stimuleert opdrachtgevers aandacht te schenken aan een goede werkomgeving.”

  • Participatieverklaring nieuwkomers

“Tot april 2015 liep de pilot participatieverklaring. Hiermee werden nieuwkomers gewezen op hun rechten en plichten en de Nederlandse waarden. Om zo binding met de Nederlandse samenleving te bevorderen. De pilot is geëvalueerd. Op dit moment bekijkt het kabinet of, en zo ja op welke manier, de pilot een vervolg kan krijgen.”

  • Aanpak jihadisme

“Het kabinet heeft het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme opgesteld. Hierin staan maatregelen gericht op preventie, zoals:

  • samenwerken met islamitische gemeenschappen;

  • ontwikkelen van tegengeluid;

  • inzet richting onderwijs, gezinnen en gemeenten.

Het kabinet trekt structureel € 128,8 miljoen extra uit om opsporings- en veiligheidsdiensten te versterken. En aan programmagelden bij diverse departementen en gemeenten voor preventie.”

  • Kwetsbare groepen

“Het wordt aantrekkelijker voor kleine werkgevers om, via een premiekorting, werkloze jongeren, ouderen en arbeidsgehandicapten in dienst te nemen. Kleine werkgevers kunnen nog niet optimaal van de premiekorting profiteren. Dat komt doordat de premies die zij moeten afdragen vaak lager zijn dan de premiekorting. Waardoor ze geen recht hebben op het volledige bedrag. Een wetsvoorstel hiervoor ligt nu in de Tweede Kamer.

 

Het wetsvoorstel Harmonisatie Instrumenten Participatiewet regelt dat de hele doelgroep van de banenafspraak aanspraak kan maken op een no-riskpolis en/of mobiliteitsbonus. Ongeacht of iemand in de kaartenbak zit van het UWV of de gemeente. Het wetsvoorstel is het gevolg van nieuwe afspraken met sociale partners, gemeenten en UWV maatschappelijk overleg. Het is de bedoeling dat de wet op 1 januari 2016 ingaat.”

  • Aanpak jeugdwerkloosheid

“De aanpak jeugdwerkloosheid met onderwijsinstellingen, het UWV, gemeenten en werkgevers(organisaties) loopt door in 2016. Migrantenjongeren krijgen bijzondere aandacht. Het kabinet werkt vooralsnog samen met Amsterdam, Den Haag, Eindhoven, Leeuwarden en Zaanstad in een 'buurtgerichte aanpak'. Doel is een betere voorbereiding in het onderwijs op de arbeidsmarkt. En om migrantenjongeren sneller aan het werk te helpen.”

  • Actieplan 50pluswerkt

“Het kabinet verlengt voor ouderen het actieplan 50pluswerkt. Het blijft ook in 2016 van kracht. Het doel is ouderen aan werk te helpen. Onder meer via scholingsvouchers, netwerktrainingen en een vergoeding voor begeleiding naar werk.”

  • Armoede en schulden

“Het kabinet heeft € 100 miljoen per jaar vrijgemaakt om armoede en schulden te bestrijden. Het grootste deel hiervan gaat naar gemeenten. Zij kunnen hiermee maatwerk leveren aan mensen die in de problemen zijn gekomen. Het kabinet wil preventie en vroeg signaleren van armoede- en schuldenproblematiek stimuleren.

Speciale aandacht gaat uit naar de positie van kinderen. Het kabinet brengt de ervaringen met (vormen van) een kindpakket in kaart. Hierin zitten bijvoorbeeld vouchers voor kleding en zwemlessen. Het kabinet wil zo gemeenten ondersteunen bij de vormgeving van het armoedebeleid.”

  • Beslagvrije voet (kabinet gaat regels versoepelen om te voorkomen dat mensen door een te lage beslagvrije voet niet meer in hun levensonderhoud kunnen voorzien)

  • AOW-leeftijd (er komt een ruimere overbruggingsleeftijd om te voorkomen dat mensen met een te grote inkomensachteruitgang worden geconfronteerd als een andere regeling afloopt en de AOW nog niet is ingegaan)

  • Pensioen

“Nederland heeft een sterk pensioenstelsel, maar er zijn ook knelpunten. Het kabinet wil:

  • een toereikend pensioen voor alle werkenden;

  • de doorsneesystematiek afschaffen;

  • een transparant, persoonlijk pensioencontract met ruimte voor solidariteit, collectiviteit en maatwerk.

In het najaar van 2015 volgt een werkprogramma waarin het kabinet de plannen verder uitwerkt.”

  • ZZP

“Het is belangrijk dat ook zzp'ers pensioen opbouwen. Zodat zij niet fors in inkomen achteruit gaan als ze met pensioen gaan. Tot nu toe moesten zzp'ers vaak eerst hun pensioen opmaken als ze een beroep deden op de bijstand. Het kabinet bereidt een wetsvoorstel voor waarin onder voorwaarden vrijlating van het pensioenvermogen plaatsvindt. Het kabinet heeft gemeenten gevraagd hier in 2015 al rekening mee te houden.”

  • Kinderopvang

“Het kabinet investeert € 250 miljoen in verhoging van de kinderopvangtoeslag. Ook gaat € 250 miljoen extra naar de inkomensafhankelijke combinatiekorting.

Het kabinet bereidt daarnaast een wetsvoorstel voor over rechtstreekse financiering van kinderopvanginstellingen. Dit moet ouders ontlasten bij de administratieve rompslomp.

 

Het kabinet dient in 2016 een wetsvoorstel in bij de Tweede Kamer over het nieuwe toezicht in de kinderopvang. Met aandacht voor:

  • betere kwaliteit;

  • minder regeldruk;

  • meer maatwerk door de instellingen;

  • een professioneel oordeel door de toezichthouder.

In 2016 komt het kabinet met een wetsvoorstel voor aanpassing van de voorschoolse voorzieningen.”

 

Nog enkele specifieke maatregelen:

  • Uitbreiding kraamverlof voor vaders naar vijf dagen betaald.

  • Het kabinet bereidt een notitie voor over de wenselijkheid van een minimumuurloon (nu is dat nog –dag-, -week- of –maandloon).

  • Aandacht voor duurzame inzetbaarheid (“werkend leren”, campagne rondom werkstress).

 

Vraag- annexdiscussiepunten:

  1. Op veel punten legt het ministerie van SZW de bal bij anderen. Denk aan de sectorplannen waar werkgevers/brancheorganisaties en werknemers/vakbonden samen met voorstellen én de helft van de financiering moeten komen en de overheid – als het plan is goedgekeurd – de helft van de financiering bijpast (N.B. het gaat in de plannen vooral om omscholing en maar zelden om het direct creëren van nieuw werk). Denk ook aan de bestrijding van de jeugdwerkloosheid, waar vooral aangegeven wordt wat het (V)MBO zou moeten doen en dat werkgevers meer zouden moeten doen (daartoe sluit de overheid werkakkoorden met werkgevers). Bedrijven en bedrijfsbranches moeten zelf initiatief nemen; de overheid zorgt voor een website.

De tweeledige vraag: a. moet het ministerie van SZW zelf meer initiatief nemen om tot betere arbeidsmarktuitkomsten te komen en b. hoe kan het ministerie dat op een effectieve manier doen?

N.B. onderstaande tabel geeft aan dat op dit moment het bedrag dat het ministerie heeft om – anders dan via wetswijzigingen in de sociale zekerheid en de kinderopvang – daadwerkelijk te sturen zeer beperkt is (eigenlijk alleen met de bij 1. Arbeidsmarkt genoemde middelen).

 

 

 

  1. Robotisering wordt in het begrotingshoofdstuk SZW wel genoemd als mogelijk relevant voor de toekomst. De voor 2016 geplande acties behelzen de opdracht tot een CPB-studie en het verzoek aan de SER om een advies uit te brengen.

De vraag: Kan en moet het kabinet op dit moment meer doen dan de aangekondigde studies laten uitvoeren en, zo ja, welke acties zouden moeten worden ondernomen?

  1. Breder is de zaterdag 26.9.2015 door Frank Kalshoven in de Volkskrant opgeworpen vraag of ten opzichte van de circa 150 miljard die voor 2016 begroot worden voor uitgaven aan zorg en uitkeringen (circa 60 procent van het totaal der uitgaven) de voor onderwijs begrote 34 miljard niet wat mager afsteekt. Daaraan gekoppeld de vraag: Kunnen/moeten we als samenleving en ook als overheid niet veel meer investeren in investeringen in menselijk kapitaal en preventie van inkomensverlies dan in de reparatie daarvan? Hoe kunnen we een dergelijke verschuiving bereiken?